Mieszkańcy Ziemi Tarnowskiej z dumą sięgają do historii i tradycji oręża polskiego, które w sposób szczególny uosabiał stacjonujący w Tarnowie od 1918 roku -najpierw jako "57 pułk piechoty ziemi tarnowskiej", od stycznia 1919 roku jako 13 pułk ziemi tarnowskiej", by w lutym 1919 uzyskać ostateczną nazwę "16 pułk piechoty" (16 pp). Jako jednostka odradzającego się Wojska Polskiego 16pp zapisał się złotymi zgłoskami w walkach o niepodległość i granice Rzeczypospolitej na wschodnim froncie oraz w wojnie polsko-bolszewickiej roku 1920. Ofiara czynu niepodległościowego oraz czas służby garnizonowej ukształtowały tożsamość tej jednostki wojskowej. Mieszkańcy ,doceniając ten fakt oraz chcąc podkreślić związek 16pp z regionem, postanowili uhonorować zasługi "szesnastaków" dla Ziemi Tarnowskiej poprzez fakt ufundowania 16pp chorągwi - odpowiednika dzisiejszego sztandaru. Nadanie chorągwi zatwierdził dekretem Prezydent RP z 15 maja 1925 roku, co zostało potwierdzone w "Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych" z 1925 roku, nr 19 w poz. 202. Na chorągwi umieszczono herby Tarnowa, Dąbrowy Tarnowskiej i Brzeska. Umiejscowiono na niej także daty i nazwy miejscowości, w których pułk stoczył największe boje, tj.: Dawidów 22 V 1919, Murowa 28 V 1920, Grzebionka " Łady 9 -10 VII 1920, Krasne-Mogiła 6 IX 1920.
Dzień 28 maja "data bitwy pod Murową" został ustanowiony Dniem Święta 16 Pułku Piechoty w Tarnowie.
W przeddzień uroczystości wręczenia chorągwi, dowódca 16 pp wydał okolicznościowy rozkaz, który został wydrukowany w specjalnej Jednodniówce 16 pułku piechoty w Tarnowie 29 maja 1927 roku. Na stronie 4 czytamy: "Tarnów, dnia 28 maja 1927 r. Żołnierze! W dniu jutrzejszym otrzyma pułk z rąk najwyższego przedstawiciela Narodu Polskiego, Prezydenta Rzeczypospolitej, chorągiew, ufundowaną przez Obywateli ziemi tarnowskiej. Dzień ten będzie jednym z najdonioślejszych w dziejach pułku, gdyż w dniu tym otrzymamy znak, który symbolizować będzie tą zwartą i karną jednostkę siły Rzeczypospolitej, jaką jest pułk. Na chorągwi naszej widnieć będą nazwy bitew, gdzie nasi poprzednicy, żołnierze 16 pułku piechoty, swym krwawym trudem na rubieżach Rzeczypospolitej stawiali podwaliny Jej Niepodległości. Chorągiew Pułkowa będzie widomym znakiem tej krwawej ofiary, jaką kilkuset żołnierzy naszego pułku złożyło Ojczyźnie. Chorągiew nasza będzie widomym znakiem tej chluby i sławy 16 pułku piechoty. Po wieczne czasy będzie ona, swem krótkiem hasłem "Honor i Ojczyzna", wskazywać drogę 16 pułkowi piechoty. Jutro złożymy przysięgę na chorągiew. Przysięgniemy, że pułk nasz w czasie pokoju będzie kuźnią charakterów, szkołą woli i czynów, a w chwili, gdy dobro Ojczyzny tego wymagać będzie, stanie się tarczą Rzeczypospolitej. Przysięgniemy, że żołnierze 16 pułku piechoty zawsze będą godnymi następcami swych poprzedników, którzy dali w ofierze Ojczyźnie nie tylko swój trud żołnierski i rany, lecz także to, co obok honoru żołnierskiego mieli najdroższego swe życie. Tak nam dopomóż Bóg! Dowódca 16 pułku piechoty Władysław Dragat pułkownik. Zatem należy podkreślić, że pierwsze swoje święto pułk obchodził w 1927 roku, gdy Prezydent RP Ignacy Mościcki wręczył chorągiew. Było to wielkie przeżycie zarówno dla władz powiatów fundujących chorągiew, mieszkańców ziemi tarnowskiej ale przede wszystkim dla żołnierzy 16pp. Wyrazem doniosłości tego wydarzenia niech będzie tekst kapitana Franciszka Znamirowskiego, którego fragment, za wyżej wymienioną jednodniówką przytaczam: "Zakwitł piękny dzień. (") Wsłuchani w łopot wiatrem poruszanej chorągwi, dziś nam poświęconej, spoglądamy z nową nadzieją w orła srebrnopiórego, co na amarancie rozpostarł skrzydła, do zwycięskiego lotu gotuje... Patrzcie Żołnierze! Chorągiew pułkowa, to nasz symbol święty, na którym wpisane: "Honor i Ojczyzna" idźmy za nim! Ojcowie ziemi tarnowskiej, dąbrowskiej i brzeskiej, w jednej myśli dziś życzenia swoje złączyli, oddając swoim synom, obrońcom Ojczyzny, chorągiew, pieczętowaną tych grodów herbami chorągiew, godło zwycięstw, chwały. Przyjmujemy dzisiaj chorągiew pułkową z rąk Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, by pod jej znakiem, gdy pobudka zawoła stanąć. Szesnastacy! Którzyście dawno już od nas odbiegli. Wy, których ojczysta kryje ziemia, Wy, z pod Mogiły, Grzebionki, Ładów, Dawidowa, Wy, z pod Krasnego, Martynówki, Żarnówki, coście krwią swoją i ciałami znaczyli ślad pochodów pułku. Bywajcie! Wszyscy. Wszyscy, którzyście padli na polu i gdziekolwiek Swą przelewaliście krew. Bywajcie! Wy coście przez Wasze trudy, Waszą krwią znaczyli tryumf zwycięstwa oręża polskiego, porzućcie groby, gdzieście polegli, przybywajcie w mury Tarnowa i stańcie pod sztandarem, o którego Honor złożyliście ofiarnie swe życie! Stańcie pośród nas i przyjmijcie od nas pozostałych przyrzeczenie: Że stać będziemy na straży Wolności, przez Was dla Ojczyzny wywalczonej, że staniemy się godnymi Was naśladowcami. Dziś przyrzekamy sobie, że żyć będziemy w zasadach cnót żołnierskich, moralnie i uczciwie. Cierpmy cicho, bo tylko z cierpień i ofiar, z samego siebie powstają wielkie czyny. Spełniajmy obowiązki swoje i zaprawiajmy się w trudzie żołnierskiego, twardego życia do przyszłych, nieznanych przeznaczeń. W niewygodach, brakach, zimnie, przykrości, hartujmy ducha. Żyjąc tak, uczynimy zadość naszemu powołaniu, zadość życzeniu Narodu, który na nas nałożył ten święty i zaszczytny obowiązek bronienia Ojczyzny. Żyjąc tak, potrafimy zdziałać to, co zdziałali nasi broni towarzysze, których Duchy w pamięci naszej pozostaną. Żyjąc tak stajemy się ich godnymi zastępcami. A teraz baczność! Broń sprezentować przed chorągwią, pod którą dzisiaj stoją Duchy, zawsze na nas patrzące, poległych bohaterów za ojczyznę...". Dopełnieniem kształtowania się symboliki 16 pp była Pułkowa Odznaka Pamiątkowa, której wzór i regulamin ustanowił Minister Spraw Wojskowych w 1930 roku. Na kształcie Krzyża Maltańskiego, w środku, umieszczono tarczę herbową Tarnowa. Na ramionach krzyża znajdował się numer pułku i nazwy pól bitewnych z 1920 roku. Fakt ten potwierdza "Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych" z 1930, nr 27 w poz. 322. Święto Pułkowe z wielką pieczołowitością było corocznie obchodzone do 1939 roku.
Wierność żołnierskiej przysiędze i ofiarność 16pp we wrześniu 1939 roku
Pułk złożył swoją ofiarę krwi, męstwa i bohaterstwa w kampanii wrześniowej 1939 roku na szlaku bojowym od Pszczyny i Ćwiklic poprzez m.in. Rajsko, Osiek, Oświęcim, Radłów i Biskupice Radcowskie, Mielec, Rozwadów, Janów Lubelski, Frampol, Biłgoraj nad Tanwią, Rawę Ruską aż po Tokarnię i Psary, gdzie żołnierze 16 pp 17 i 18 września oddali ostatnie strzały w walkach września 1939 roku. Tam Pułk zgodnie z rozkazami przełożonych złożył broń w ramach kapitulacji, a większość oficerów pułku trafiła do niemieckich obozów jenieckich. Dowódca pułku ppłk Rudolf Matuszek był jeńcem oflagu w Murnau, z którego w 1945 roku oswobodzili go Amerykanie.
Losów wojennych ciąg dalszy.
Część żołnierzy 16 pp przedostała się przez Rumunię oraz Węgry do Francji a następnie do Anglii i tam włączyła się w nurt tworzonych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Byli również tacy żołnierze, którzy dostali się do sowieckiej niewoli i dopiero zameldowali się do tworzonej w ZSSR armii gen. Andersa, w ramach której w Tockoje pod Czkałowem na początku września 1941 sformowano i szkolono (bez broni) 6 Dywizję Piechoty "Lwów". W jej składzie od 16 września istniał 16 pp (wcześniej zwany "2 Pułkiem Marszowym"), którego dowódcą był ppłk Zygmunt Szafranowski. W drugiej połowie stycznia 1942 roku 16 pp wraz z 6 DP został przesunięty do Uzbekistanu, a pod koniec sierpnia do Iranu, gdzie w październiku został przemianowany na 16 Lwowski Batalion Strzelców, który wszedł ostatecznie w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Batalion ten zapisał piękną kartę w kampanii włoskiej, walcząc w ramach 2 Korpusu Polskiego. Kolejny 16 pp związany jest z frontem wschodnim i walkami 1 Armii Wojska Polskiego. Na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii WP nr 00130 z 5 lipca 1944 roku sformowano 6 DP, w której składzie, w rejonie Żytomierza, powstał 16 pp. Na początku września 1944 roku dywizja została przeniesiona do Przemyśla, gdzie zakończono jej organizację. Naczelny Dowódca WP rozkazem nr 17 z 7 września 1944 roku dokonał zmiany numeracji pułków: 16 pp na 14 pp, a 17 pp na 16 pp. Oba pułki " 14 i 16 " uczestniczyły w walkach o Warszawę, Bydgoszcz, Wał Pomorski i Kołobrzeg. W końcowym etapie wojny, po sforsowaniu Odry wzięły udział w operacji berlińskiej docierając nad Łabę, gdzie nawiązały kontakt z wojskami amerykańskimi. Szlak bojowy "szesnastaków" zarówno na froncie zachodnim jak i na froncie wschodnim był znaczony ofiarą żołnierskiego trudu, krwi i życia o czym świadczą liczne żołnierskie mogiły w rejonach toczonych walk na linii działań frontów.
Odtwarzanie 16 pp w ramach akcji Burza
Kilku żołnierzom 16 pp już w czasie transportu koleją do niemieckich obozów jenieckich, po kapitulacji we wrześniu 1939 roku, udało się uciec z wagonów w okolicach miejscowości Wałki koło Tarnowa. Niektórzy z żołnierzy 16 pp wrócili po rozformowaniu pułku samodzielnie do swoich miejscowości. Większość z nich sukcesywnie włączyło się w nurt działalności konspiracyjnej w ramach budowanego Polskiego Państwa Podziemnego. Do czasu ogłoszenia "Akcji Burza" w ramach różnych struktur realizowali zadania szkoleniowe, rozpoznawcze i dywersyjno-bojowe. I tu należy podkreślić, że tradycje 16pp stacjonującego w Tarnowie do września 1939 roku sprawiły, że zgodnie z zasadą "Burzy" oddziały partyzanckie przystępujące do tej Akcji przyjmowały nazwy jednostek przedwojennego wojska odtwarzając ich struktury. Tradycję "szesnastaków" kontynuował zatem w rejonie Tanowa 16 pp AK. Pułk wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty AK. Dowódcą pułku mianowano ppłk. Stefana Musiałka-Łowickiego ("Mirosław", "Poręba", "Włodzimierz"). Żołnierze 16 pp AK wsławili się przeprowadzeniem akcji "Most II" (29 maja 1944) i "Most III"(25/26 lipca 1944) na lądowisku "Motyl" w miejscowości Wał Ruda-Jadowniki Mokre na terenie obwodu AK Dąbrowa Tarnowska. Każdy z trzech obwodów inspektoratu AK miał wystawić do "Burzy" jeden batalion 16 pp AK. Obwód AK Tarnów, w którym mobilizację do "Burzy" ogłoszono 4 sierpnia 1944 roku, sformował około 600-osobowy I batalion "Barbara" AK, który prowadził trzymiesięczną regularną działalność dywersyjną-bojową. W dniu 25 września 1944 roku Batalion stoczył w Jamnej jeden z największych bojów w południowo-wschodniej Polsce w ramach akcji "Burza". Batalion został rozformowany 23 października 1944 roku w Lichwinie gm. Pleśna. Natomiast dwie kompanie II batalionu stoczyły krwawą walkę z Niemcami 5 października 1944 roku w Lasach Stróskich na szczycie górskim o nazwie Mogiła na ziemi brzeskiej. Samodzielne plutony dywersyjne 16 pp działały w rejonie lasów Wojakowej do stycznia 1945 roku. 16 pp AK prowadził różne formy aktywności dywersyjno " bojowej praktycznie do czasu rozwiązania Armii Krajowej w dniu 19 stycznia 1945 roku.
Powojenne losy 16 pułku piechoty
Po wojnie 14 i 16 pp oraz pozostałym jednostkom 6 DP powierzono ochronę zachodniej granicy na całej długości Nysy Łużyckiej po granicę z Czechosłowacją. Pułki te następnie chroniły południową granicę od Cieszyna po Chochołów. Pod koniec 1945 roku 6 DP została przeniesiona na etat pokojowy. Wówczas14 pp stacjonował w Wadowicach, skąd dyslokowano go do Tarnowa, gdzie zajął przedwojenne koszary 16 pułku. Należy zaznaczyć, że 14 pp stacjonujący w Tarnowie został ostatecznie rozformowany w latach 90 " tych XX wieku. Niestety 16 pp nigdy nie powrócił do macierzystego garnizonu Tarnów. Decyzją ówczesnych władz wojskowych 16 pułk piechoty stacjonował początkowo w Oświęcimiu, a potem w Krakowie. W dniu 1 października 1957 roku 6 Dywizję Piechoty przekształcono w 6 Pomorską Dywizję Powietrzno-Desantową (obecnie 6 Pomorska Brygada Desantowo-Szturmowa). Drugowojenne, frontowe tradycje 16 pp przejął 16 Batalion Powietrzno-Desantowy. Zmienił się charakter zadań realizowanych przez żołnierzy batalionu co wynikało ze specyfiki nowej jednostki. Dziś batalion uczestnicząc w operacjach międzynarodowych i misjach pokojowych, kontynuuje oraz pomnaża tradycje jednostek, które w przeszłości dumnie nosiły numer szesnasty. Należy podkreślić, że władze PRL nie dbały o ciągłość tradycji jednostek wojskowych legitymujących się pięknymi kartami historii, szczególnie tych sięgających do tradycji walk o niepodległość Rzeczpospolitej w latach 1918-1921 oraz okresu II RP oraz tych walczących na froncie zachodnim jak również prowadzących działalność w ramach Polskiego Państwa Podziemnego. Można skonstatować, że była to celowa polityka ówczesnych władz budujących "nową świetlaną rzeczywistość". Fakt ten spowodował, że tradycje ówczesnych jednostek wojskowych zaczynały się często od daty powstawania i szlaku bojowego jednostek formowanych na froncie wschodnim II wojny światowej. Czas długich lat wojny sprawił, że różne były drogi i formy walki żołnierzy 16 pp o niepodległość Rzeczypospolitej. Ten fakt sprawił, że prawdopodobnie wraz z żołnierzami, którzy walczyli z niemieckim okupantem na froncie zachodnim sztandar przedwojennego 16pp trafił do Wielkiej Brytanii. Dziś sztandar ten znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie.
Powrót do źródeł
Dopiero przemiany ustrojowe jakie dokonały się w Polsce 1989 roku pozwoliły odtwarzać najchlubniejsze tradycje oręża polskiego nawiązać do nich, a w tym do pięknej karty Legionów Marszałka Piłsudskiego oraz wojska polskiego II RP. Godnym podkreślenia jest fakt, że byli żołnierze II RP oraz żołnierze AK w tym 16pp AK pamiętali o tradycji Święta Pułkowego i od lat 60-tych w ostatnią niedzielę maja organizowali wraz z rodzinami pielgrzymkę do Sanktuarium w Tuchowie, by corocznie obchodzić święto swojego pułku. Tradycja ta trwa do dziś czego dowodem są obchody.
85 rocznicy poświęcenia i przekazania sztandaru dla 16 pp.
W 27 maja 2012 roku, w niedzielę, zgodnie z przedwojenną tradycją 16 pułku piechoty stacjonującego w Tarnowie ,obchodzone było Święto Pułkowe. Obchody te dla nielicznych żyjących żołnierzy I Batalionu "Barbara" 16 pp Armii Krajowej, Rodzin AK-owskich, sympatyków 16 pp AK oraz mieszkańców Tuchowa i okolicznych miejscowości były jak zawsze wzruszającą uroczystością religijno - patriotyczną. Pogodny dzień stanowił właściwą oprawę jubileuszowego spotkania w Sanktuarium Maryjnym w Tuchowie. Dziękczynną mszę świętą odprawił tradycyjnie ks. dr prałat Piotr Gajda, kapelan Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Okręgu Tarnowskim. W wygłoszonej homilii, kreśląc rys historyczny 16 pp i 16pp AK w tym Batalionu "Barbara" dobitnie wskazał na trzy priorytetowe elementy szlachetnego człowieczeństwa zawarte w sztandarowym haśle "Bóg " Honor - Ojczyzna", nawiązując do faktu ufundowania sztandaru w 1927r przez mieszkańców powiatów tarnowskiego, brzeskiego i dąbrowskiego. Przed Mszą w kaplicy tuchowskiego sanktuarium złożono kwiaty przy tablicy pamiątkowej poświęconej kpt. Eugeniuszowi Borowskiemu ps. Leliwa " Dowódcy Batalionu "Barbara" Następnie w Tarnowie o godz. 12.30 Stowarzyszenie Grupa Rekonstrukcji Historycznej 16 Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej była organizatorem drugiej części uroczystości, gdzie również obyła się Msza Święta w Kościele Ks. Misjonarzy pod wezwaniem Świętej Rodziny, w czasie której GRH 16pp otrzymała sztandar ufundowany przez rodziny członków stowarzyszenia przy wsparciu środowiska żołnierzy 16 pp AK w Tarnowie. Ceremonialnego aktu wręczenia sztandaru dokonali gen. bryg. Józef Nasiadka reprezentujący Szefa Sztabu Generalnego WP oraz insp. Zbigniew Ostrowski Komendant miejski policji w Tarnowie i płk w st. spocz. dr Jerzy Pertkiewicz- żołnierz Batalionu "Barbara". Sztandar odbierał Paweł Makotyn " Przewodniczący Stowarzyszenia GRH 16pp. Po świętej liturgii nastąpiła uroczystość złożenia kwiatów i zapalenie zniczy pod płytą pamiątkową, poświęconą 16 pp i 5 psk wmurowaną na zewnątrz świątyni obok wejścia głównego. Obchody zakończyło spotkanie okolicznościowe w restauracji hotelu "Bristol" ul. Krakowska 9 w Tarnowie. W uroczystościach uczestniczyli kombatanci tarnowskiego środowiska AK i ich rodziny, przedstawiciele Prezydenta miasta Tarnowa, Dyrektorzy, nauczyciele wraz z młodzieżą szkół noszących imię AK i Batalionu "Barbara", sympatycy 16 pp oraz mieszkańcy Tarnowa.
źródło informacji: www.batalionakbarbara.pl
