Część 2 - Silne i słabe strony gminy , czyli diagnoza obecnej sytuacji

Analizę SWOT dla Gminy Zakliczyn przeprowadzono w układzie tzw. obszarów priorytetowych i dodatkowo przeprowadzono rangowanie i pozycjonowanie elementów SWOT, grupując je na czynniki o silnym, umiarkowanym oraz niskim wpływie na rozwój Gminy Zakliczyn, co pozwoliło na ich uszeregowanie zgodnie z siłą oddziaływania.  To jest o tyle ciekawa lektura, że z dużą dozą obiektywizmu pokazuje co jest w naszej Gminie naprawdę mocną stroną, co jest takie sobie, a co jest po prostu słabe – to są zdiagnozowane czynniki wewnętrzne. Usystematyzowano je w  obszarach priorytetowych, których jest aż siedem w strategii, kolejno:  potencjał turystyczny; potencjał gospodarczy; kapitał ludzki; jakość życia; komunikacja i położenie; atrakcyjność przyrodnicza; zarządzanie rozwojem.  Dzięki zbudowaniu strategii metodą  rangowania,  możemy napisać, że silnymi czynnikami wewnętrznymi wpływającymi na mocne i słabe strony Gminy Zakliczyn są:

I obszar priorytetowy  – potencjał turystyczny.

Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego

2.       Gospodarstwa agroturystyczne oferujące zróżnicowaną ofertę wypoczynku

3.       Święto fasoli w Zakliczynie

4.       Produkty lokalne (fasola, miody, wino, etc.)

5.       Tradycje handlowe

6.        Znani ambasadorowie Gminy (osoby historyczne i współczesne w różny sposób związane z gminą np. przez miejsce swojego urodzenia, czasowy pobyt na terenie gminy rozsławiające Ziemie Zakliczyńską w Polsce i na świecie)

7.       Baza noclegowa oferująca różnorodny standard i wysoką dostępność

8.       Bogactwo dziedzictwa kulturowego Ziemi Zakliczyńskiej.

Najważniejsze silne czynniki słabych stron to;

1.       Zły stan nawierzchni Rynku w Zakliczynie

2.       Brak ścieżek rowerowych na terenie gminy.

W czynnikach umiarkowanych po mocnej stronie wymienia się jeszcze działalność na terenie Gminy twórców artystycznych oraz powstające miejscowości tematyczne, natomiast wytyka się zły stan techniczny oznakowania szlaków turystycznych,  słabo rozwiniętą ofertę gastronomiczną, niedostateczną współpracę sąsiednich gmin w zakresie rozwoju turystyki, mały wymiar ruchu turystycznego i  niską estetykę zieleni miejskiej w Zakliczynie.

II obszar priorytetowy  – potencjał gospodarczy

Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Tradycje handlowe gminy

2.       Wysoki poziom przedsiębiorczości mieszkańców gminy

3.       Powstanie Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej

4.       Wielość instytucji finansowych (banków, agencji)

5.       Funkcje lokalne  i ponadlokalne jakie pełni Zakliczyn w dziedzinie usług publicznych i handlu

Najważniejsze silne czynniki słabych stron to;

1.       Brak dużych przedsiębiorstw na terenie Gminy,

2.       Mała liczba osób pracujących wg faktycznego miejsca pracy w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym.

W strategii zapisano że w tym obszarze priorytetowym mocnymi stronami o umiarkowanym wpływie na rozwój ma produkcja ekologiczna i fakt że gmina posiada niezdegradowane gleby co stwarza warunki do rozwoju rolnictwa. Uważa się, że słabymi stronami o relatywnie umiarkowanym wpływie na rozwój jest brak inwestycji związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii;  niewłaściwa struktura jarmarku na  Rynku, gdzie króluje odzież używana oraz zanikające rzemiosło.

III obszar priorytetowy  – kapitał ludzki

Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Aktywni mieszkańcy którzy angażują się w działania społeczne, np. tworzenie miejscowości tematycznych, działalność  stowarzyszeń i  OSP

2.       Korzystna struktura ludności , to znaczy że ludzi młodych mamy więcej niż w innych grupach wiekowych;

3.       Na tle krajowej mizerii demograficznej Gmina szczyci się dodatnim przyrostem naturalnym

Najważniejszy i jedyny  silny czynnik słabych stron w tym obszarze to wysokie ukryte bezrobocie, szczególnie na terenach wiejskich gminy.

W obszarze obejmującym kapitał ludzki na terenie gminy Zakliczyn zauważono, że po silnej stronie relatywnie umiarkowany wpływ ma działalność Spółdzielni Socjalnej „Serce Pogórza” w Dzierżaninach, natomiast umiarkowany wpływ po słabej stronie mają  niskie przeciętne wyniki uczniów z egzaminu gimnazjalnego – z części matematyczno-przyrodniczej oraz sprawdzianu na finał szkoły podstawowej.

IV obszar priorytetowy  – jakość życia

Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Funkcjonowanie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Zakliczynie, czyli oferta kształcenia na poziomie zawodowym i średnim;

2.       Na wysokim poziomie baza sportowa i rekreacyjna ;

3.       Wysoka jakość działalności OSP;

4.       Duża liczba klubów sportowych;

5.       Jakość i różnorodność oferty w zakresie ochrony zdrowia;

6.       Z wyłączeniem Zakliczyna dobrej  jakości i dostępności obiekty  szkolne;

7.       Wysoki poziom i zróżnicowana repertuarowo oferta kulturalna;

8.       Wysoka jakość środowiska;

9.       Funkcjonowanie na wysokim domów opieki społecznej (DPJ i DPS);

Najważniejsze silne czynniki słabych stron to;

1.       Niskie, w stosunku do potrzeb,  nakłady na modernizację infrastruktury i doposażenie instytucji kultury;

2.       Bieda;

3.       Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych, socjalnych i pod wynajem.

W obszarze obejmującym  jakość życia  na terenie gminy Zakliczyn zauważono, że po słabej stronie relatywnie umiarkowany wpływ na jakość życia mają takie czynniki jak: niewystarczająca baza lokalowa przedszkoli i szkół gminnych na terenie miasta Zakliczyn; rozproszona zabudowa na terenie gminy która powoduje wysokie koszty budowy i utrzymania infrastruktury komunalnej; niski odsetek korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w niektórych miejscowościach; niewystarczająca ilość świetlic wiejskich; niski poziom czytelnictwa wśród mieszkańców gminy; niewystarczający poziom sieci gazyfikacyjnej na terenie gminy który dotyczy w szczególności południowej części gminy.

V obszar priorytetowy  – komunikacja i położenie gminy

Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Mamy korzystne położenie komunikacyjne (skrzyżują się na terenie gminy dwie drogi wojewódzkie oraz mamy blisko do zjazdów z autostrady A4 zarówno w Brzesku jak i pod Tarnowem );

2.       Zakliczyn historycznie (głównie ze względu na funkcje handlowe) pełni rolę  ważnego ośrodka nie tylko dla mieszkańców gminy;

3.       Blisko jest stąd do Krakowa, Tarnowa, Nowego Sącza, a uwzględniając połączenie autostradowe nawet do  Rzeszowa, czyli dużych ośrodków miejskich, co daje nam dostęp do rynku pracy oraz możliwość kształcenia na poziomie wyższym;

4.       Dobra ilość połączeń w komunikacji zbiorowej w relacji  Kraków - Zakliczyn - Gorlice.

Najważniejsze silne czynniki słabych stron to;

1.       Mało miejsc parkingowych, głównie w Zakliczynie;

2.       Słaba jakość dróg na terenie gminy – drogi są wąskie i o złej nawierzchni;

3.       Brak wewnątrzgminnego transportu publicznego;

4.       Słaby zasięg sieci komórkowej i utrudniony dostęp do Internetu w południowej części gminy;

5.       Funkcjonująca komunikacja zbiorowa, to małe firmy posiadające ciasne i często przepełnione busy;

6.       Za mało chodników wzdłuż wszystkich dróg.

W obszarze obejmującym komunikację i położenie Gminy  zauważono że słabymi stronami o umiarkowanym wpływie na rozwój Gminy są; czynne osuwiska w ciągu dróg gminnych oraz sprzeciwy mieszkańców wobec budowy sieci nadajników radio- tele- informatycznych w ich najbliższym sąsiedztwie.

VI obszar priorytetowy  – atrakcyjność przyrodnicza

W tym obszarze uznano, że mocną stroną Gminy jest bogactwo walorów krajobrazowo-przyrodniczych natomiast słabą stroną jest niska świadomość ekologiczna mieszkańców gminy. Ponadto uznano, że umiarkowany pozytywny wpływ w tym obszarze to fakt , że 100% powierzchni gminy objęte jest ochroną przyrodniczą,  Gmina wyróżnia się urozmaiconą strukturą geomorfologiczną terenu oraz że mamy Dunajec i potencjalnie obfite łowiska wędkarskie. Za umiarkowaną słabą stronę uznano brak potwierdzonej wiedzy w zakresie składu źródeł mineralnych i możliwości wykorzystywania wód do celów leczniczych.

VII obszar priorytetowy  – zarządzanie rozwojem

To ostatni obszar rozwojowy Gminy Zakliczyn analizowany przez Konwent Strategiczny.  Najważniejsze silne czynniki mocnych stron w tym obszarze to;

1.       Wysoki udział środków unijnych w wydatkach inwestycyjnych w Gminie. Dla porównania; średnia środków unijnych dla gminy to 32,5% wydatków inwestycyjnych przy średniej dla województwa małopolskiego - 14,6%;

2.       Duża liczba działających w Gminie stowarzyszeń – łącznie ponad 30, w tym organizacji pożytku publicznego. Statystycznie więcej niż w Powiecie Tarnowskim i Małopolsce. Ponadto stowarzyszenia skutecznie sięgają po środki finansowe z zewnątrz;

W silnych stronach umieszczono jako wysoką wartość zgodne współdziałanie organizacji pozarządowych, promocje Gminy poprzez realizację różnych projektów, udział w programie „Wolni od azbestu” a także aktualne studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Jako mocną stronę wymieniono  sprawny i efektywny system komunikacji społecznej funkcjonujący w Gminie – strona internetowa zakliczyn.pl, Zakliczyński Portal Informacyjny (zakliczyninfo.pl), miesięcznik Miasta i Gminy Zakliczyn "Głosiciel”.

Za najważniejsze silne czynniki słabych stron uznano brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz niewystarczającą bazę lokalową dla instytucji publicznych.

Za pozytywne czynniki o umiarkowanym wpływie na zarządzanie rozwojem uznano m.in.: dobrą frekwencję wyborczą mieszkańców, współpracę samorządu zakliczyńskiego z innymi samorządami, wdrożenie i certyfikacja w Urzędzie Miejskim w Zakliczynie systemu Zielone Biuro (oszczędności), rozwijanie nowej tradycji przyznawania nagród „Jordanów”, czyli szczególnego wyróżnienia dla działaczy na rzecz gminy (przyznawane są przez Stowarzyszenie „Klucz”) a także współpraca Gminy z Zakładem Karnym w Tarnowie przynosząca obopólne korzyści.

Za negatywny czynnik o umiarkowanym wpływie na rozwój uznano wysoki wskaźnik obciążenia dochodów Gminy obsługą zadłużenia  - ten wskaźnik dla Gminy wynosi  1,18%, natomiast średnia dla województwa to 0,83%.

Kolejnym etapem prac Konwentu Strategicznego, było określenie czynników zewnętrznych mających wpływ na rozwój Gminy Zakliczyn, czyli takich czynników, na które my nie mamy wpływu, ale mają one wpływ na rozwój Gminy. Te czynniki są szansami i zagrożeniami dla Gminy.  Konwent uznał, że jest 20 czynników zewnętrznych o silnym wpływie na rozwój Gminy, a najważniejsze to szanse na :

1.       Dostępność zewnętrznych źródeł finansowania, w tym m.in. nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej;

2.       Rewitalizację miasta Zakliczyn przy zachowaniu układu historycznego i tradycji handlowej;

3.       Rozwój regionalnej sieci ścieżek rowerowych – możliwość budowy kładki pieszo-rowerowej łączącej Wesołów i Melsztyn;

4.       Rozwój działalności Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, kształtowanie silnych powiązań z gminą, w szczególności marketingowo-wizerunkowych („przyciąganie turystów”, rozwój małej i średniej przedsiębiorczości w otoczeniu Centrum);

5.       Poprawę zewnętrznej dostępności komunikacyjnej wynikającej z inwestycji zewnętrznych  w sferze budownictwa drogowego;

Co najmniej połowa wymienionych szans ma odniesienie do potencjału turystycznego i możliwości budowy przemysłu czasu wolnego w oparciu o ten potencjał, pozostałe dotyczą wykorzystania szans w zakresie szeroko rozumianej gospodarki.

Zagrożeniami zewnętrznymi są natomiast:

1.       Biurokracja, w tym związana z pozyskiwaniem środków zewnętrznych na inwestycje;

2.       Mały lokalny i regionalny rynek pracy, w wyniku czego sektor publiczny jest największym pracodawcą w Gminie;

3.       Zła polityka rolna państwa przejawiająca się m.in. w  skomplikowanych przepisach dotyczących produktów lokalnych i tradycyjnych oraz ekologicznej żywności;

Wszystkich zagrożeń mających silny wpływ na rozwój Gminy wymienionych w strategii jest 15. Większość z nich dotyczy szeroko rozumianej polityki państwa skutkującego m.in. emigracją młodych, wykształconych i przedsiębiorczych ludzi,  niską opłacalnością produkcji rolnej, mało efektywną polityką prorodzinną państwa i rozluźnieniem więzi społecznych, kryzysem tradycyjnego modelu rodziny, ponadto zaniedbaną infrastrukturą melioracji wodnych i zagrożeniem powodziowym w znacznej części gminy. Do tego dochodzą niepokoje związane z sytuacją globalną i zanikiem tradycji lokalnych i rzemiosła w regionie.

Tematem  kolejnego odcinka omówienia Strategii będzie wizja Gminy w roku 2012, czyli stan docelowy, do którego dążyć będzie cała wspólnota gminy oraz misja, która  określa rolę władz samorządowych w procesie rozwoju wspólnoty lokalnej. Rozpoczniemy też analizę i  omówienie celów operacyjnych Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2014 – 2020.