Melsztyn to niewielka miejscowość położona na południowym zboczu wzniesienia i u jego stóp, na lewym brzegu Dunajca przy drodze nr 980 łączącej Roztokę z Jurkowem. Mieszka tu niewiele ponad 210 osób oraz dwóch pustelników. To niewątpliwie jedna z najbardziej znanych miejscowości, nie tylko gminy Zakliczyn, lecz również Regionu Tarnowskiego. Wszystko to łącznie z historią, Melsztyn zawdzięcza kasztelanowi krakowskiemu Spycimirowi herbu Leliwa. Zamkowi melsztyńskiemu. Proponuję, wyjątkowo w tym dziale szerzej skoncentrować się na historii Melsztyna, bowiem w wielu publikacjach spotyka się sporo nieścisłości, a nawet nieprawdziwych informacji. W okolicach daty 1330 Spycimir wszedł w posiadanie dużego obszaru tej części Ziemi Krakowskiej, m.in. Brzeska, Żabna, Tarnowa i Charzewic. Za Charzewice Leliwita jej właścicielom, rycerzowi Charzomi vel Zachariaszowi i jego synom Piotrowi i Jakubowi, oddał wsie Poręba Elbrandowa i Przesławice, dorzucając jeszcze 160 grzywien. Zamek rozpoczął budować we wschodniej części Charzewic na skalnym wzgórzu. Z miejsca tego rozciągał się fantastyczny widok, a jednocześnie wzgórze było trudno dostępne od strony Dunajca i potoku Wieleń. Jedyna dogodna droga wiodła od strony zachodniej z centrum Charzewic. Najpewniej z tego powodu, że skały ze wzgórza były używane do budowy kamieni młyńskich, nazwał swój zamek Muhl Stein (Kamień młyński), używając do nazewnictwa języka niemieckiego, który to język w owym czasie w magnackich kręgach był powszechnie stosowany. Sycymir zmarł w 1356 roku, a zamek jeszcze w trakcie budowy przejął jego syn Jan. Melsztyn jako osada wyodrębniał się od Charzewic w trakcie budowy zamku. Faktycznie zaś zaistniał dopiero dzięki ufundowaniu przez Jana kościoła na wzgórzu, 200 metrów na zachód od zamku. Kościół miał służyć mieszkańcom przyzamkowej osady i okolicznym miejscowościom, bo mieszkańcy zamku dysponowali kaplicą p.w. Św. Ducha, erygowaną w roku 1362. Kościół p.w. Św. Krzyża staraniem Jana stał się kościołem parafialnym. Z rejestru proboszczów, wikariuszy i administratorów parafii Melsztyn dowiadujemy się, że pierwszym proboszczem parafii Melsztyn był Nicolaus (Mikołaj), a zapisana w rubryce data to 29 czerwca 1364 roku. Tak na dobrą sprawę od tej chwili można mówić o Melsztynie, mając na myśli nie tylko zamek, ale również osadę, przede wszystkim zaś siedzibę parafii. Parafia melsztyńska przetrwała do lat 80-tych XVIII wieku. Stary, drewniany kościół chylił się ku upadkowi, a w pobliskich Domosławicach coraz to szersze kręgi zaczął zataczać kult Matki Bożej Domosławickiej, której wizerunek utrwalił nieznany artysta w ikonie. Ikona została przywieziona z wyprawy moskiewskiej przez Barbarę i Zygmunta Tarłów na początku XVII wieku i wystawiona w ołtarzu głównym tamtejszej kaplicy. Kolejny właściciel zamku melsztyńskiego, Antoni hr. Lanckoroński postanowił rozbudować kaplicę w Domosławicach, wykorzystując do tego budulec ze zniszczonego już zamku. Ostatecznie po wybudowaniu kościółka w Domosławicach w roku 1796, kościół w Melsztynie przestał pełnić dotychczasowe funkcję, a część nadającego się jeszcze do użytku wyposażenia przeniesiono do Domosławic. Najstarszym zabytkiem pochodzącym z Melsztyna, a obecnym w kościele domosławickim jest kamienna chrzcielnica z roku 1490. Wróćmy na chwilę do rejestru proboszczów. Przy nazwisku Anzelma Pacynkowskiego widnieje adnotacja: 1786 – 1796 proboszcz parafii Melsztyn, poniżej w tej samej rubryce następny zapis: I proboszcz parafii Domosławice 2/6 1796 – 4/3 1818 r.
Duża miejscowość granicząca od północnego wschodu z Zakliczynem. Do Lusławic udajemy się w lewo za rondem zakliczyńskim droga powiatową Zakliczyn – Tarnów lub nieco dalej w lewo z drogi nr 980 Zakliczyn – Gromnik . Miejscowość w całości położona na Kotlinie Zakliczyńskiej ograniczona naturalna granicą płynącego od północnej strony Dunajca może pochwalić się niekonwencjonalną kroniką historyczną. Lusławice datowane na rok 1231, założone przez osiadłego tu rycerza niemieckiego Ludpława syna Gerarda. W 1243 r. Ludpław sprzedał ją kasztelanowi krakowskiemu Wydżdze. W 2 poł. XVI i pocz. XVII w. znajdował się tu prężny ośrodek ariański ze szkołą i drukarnią, założony przez Achacego Taszyckiego. W tym okresie działał tu teoretyk reformacji Faustyn Socyn. Socyn zmarł w 1604 r. w Lusławicach, a jego mauzoleum znajduje się na terenie posiadłości prof. Krzysztofa Pendereckiego. W latach 1923-1926 w dworze lusławickim przebywał przedstawiciel polskiego modernizmu i symbolizmu - malarz Jacek Malczewski. Od 1976 r. mieszka tu i tworzy jeden z najwybitniejszych kompozytorów polskich prof. Krzysztof Penderecki. To dzięki pasji profesora Pendereckiego został w ostatnich dziesięcioleciach zmodernizowany klasycystyczny dwór datowany na początek XIX wieku oraz rozbudowany i pielęgnowany jeden z najpiękniejszych parków dworskich współczesnej Polski. Inną cenna pamiątką architektoniczną znajdującą się na terenie posiadłości dworskiej jest Lamus, wybudowany na początku XVII wieku z przeznaczeniem na zbór ariański. Inicjatywą, która odbiła się szerokim echem w kraju, był pomysł wybudowania w Lusławicach Europejskiego Centrum Muzyki, Baletu i Sportu. Na ten cel prof. Penderecki przeznaczył 5 ha gruntu w sąsiedztwie swojej posiadłości. Realizacją pomysłu zajęło się Stowarzyszenie im. Krzysztofa Pendereckiego. Budowa Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego ruszyła w sierpniu 2011 roku i dobiegła końca w listopadzie 2012 roku. Oficjalne otwarcie ECM Krzysztofa Pendereckiego nastąpiło 21 maja 2013 roku. W inauguracji udział wzięli; Anna Komorowska - I Dama RP, minister kultury Bogdan Zdrojewski, ludzie kultury z patronem Centrum prof. K. Pendereckim i Andrzejem Wajdą, władze samorządowe Małopolski, goście z zagranicy.
Niewielka, położona wśród wzniesień Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego miejscowość, w obrębie Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, ikona turystyczna Regionu Tarnowskiego, najbardziej na południe wysunięta miejscowość Gminy Zakliczyn – Jamna. Jadąc z Zakliczyna drogą nr 975 do Nowego Sącza, po minięciu centrum Paleśnicy, skręcamy asfaltową drogą gminną w lewo. Po kilkuset metrach czeka nas trzykilometrowy stromy podjazd leśny. Kiedy miniemy ostatnie drzewa, wspinając się na wysokość ponad 500 metrów n.p.m. ukażą się nam charakterystyczne dla Jamnej, przypominające górską architekturę, zabudowania; kościół akademicki p.w. Matki Bożej Niezawodnej Nadziei, Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego Dominikanów – Dom św. Jacka, bacówka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z Poznania. Jak widać w tej niewielkiej małopolskiej miejscowości jest sporo z …Wielkopolski. W Jamnej krzyżują się szlaki turystyczne PTTK; żółty do Bartkowej nad Jeziorem Rożnowskim i na Suchą Górę i do Siemiechowa, zielony do rezerwatu „Diable skały” w Bukowcu i Falkowej, czarny do Olszowej i na Styr. Z Jamnej rozciąga się piękna panorama Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego oraz Beskidu Sądeckiego, czasami widok na Tatry. Choć pierwsza wzmianka o Jamnej datowana jest na rok 1370, to ponura data dla Jamnej to dzień 25 września 1944 roku. W ramach akcji "Burza" batalion AK "Barbara" w sile 600 żołnierzy stoczył całodzienną walkę z czteroma tysiącami oddziałów Hitlerowskich 14 dywizji SS - Galicja. Wioska po bitwie została spalona, a miejscowa ludność wymordowana. Dla uczczenia tego wydarzenia w ostatnia niedzielę września odbywają się tutaj uroczystości patriotyczne w miejscach pamięci (obelisk koło kościoła oraz Kaplica Męczeństwa Wsi Jamna), którymi opiekują się Dominikanie. Jamna dla miłośników turystyki nie wymaga szczególnej rekomendacji. Odnajdą się tutaj zarówno ci, którzy szukają przygód survivalowych, uprawiają turystykę pieszą lub rowerową, albo poszukują miejsc związanych z turystyką kulturową. Zakwaterowania należy szukać w bacówce uniwersyteckiej (tel. 14 66 54 118) , strona internetowa www.jamna.amu.edu.pl Warto zajrzeć w tej sprawie do Domu św. Jacka (tel. 14 66 54 196), strona internetowa www.jamna.dominikanie.pl
Metryczka miejscowości
Sołtys: Krzysztof Nowak - tel. 14 66 54 304
Liczba mieszkańców 31.12.2012 r. - 86
Powierzchnia - 547,6 ha
Strona 2 z 3